व्याघ्रदर्शन

नुकताच माझ्या कामासाठी मी ‘जिम कॉर्बेट’ नॅशनल पार्कला गेलो होतो. एका सुप्रसिद्ध कंपनीच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांबरोबर त्यांची स्ट्रॅटेजी वगैरे ठरवण्यासाठी वर्कशॉप होतं. त्यातला एक दिवस सगळ्यांनी जंगल सफारीला जायचं  ठरलं. उत्तराखंडच्या जानेवारी महिन्यातल्या कडाक्याच्या थंडीला न  जुमानता सगळेजण बरोब्बर सकाळी साडेपाचला जमले. सगळ्यांच्या उत्साह ओसंडून वाहात होता. मग ओपन जिप्सी गाड्यांचा ताफा घेऊन सर्व निघालो. सगळ्यात मोठठी उत्सुकता अर्थातच व्याघ्र दर्शनाची होती. वाघ बघायला मिळाले की सर्व कष्टांचे चीज झाले असा एकंदरीत मूड होता. मग जंगलात काही गाड्यांना तो दिसला आणि काहींना नाही – सर्व चर्चा फक्त त्या ३० सेकंद दिसलेल्या वाघाचीच!

जेव्हा जेव्हा मी जंगल सफरींना जातो तेव्हा तेव्हा मला ही गम्मत दिसली आहे. फार कमी लोकांना जंगलाच्या अनुभवाने भरून येतं  – ज्यांना वाघ दिसतो त्यांना परमेश्वर-दर्शनाचा आनंद झालेला असतो तर ज्यांना दिसत नाही त्यांना सगळे कष्ट फुकट गेल्यासारखे वाटत असतं. वाघ बघितल्यावर आनंद होणं साहजिकच आहे कारण तो प्राणीच तसा राजबिंडा आहे. पण चार-पाच तासांच्या जंगलाच्या सफरीत तो क्षण फक्त एखाद्या मिनिटाचा असतो. वाघ बघण्याची तीव्र इच्छा असण्यात चुकीचे काहीच नाही पण बाकी जंगलही किती छान असतं ! जंगलाचा असा एक अतिशय तरतरीत करणारा एक गंध असतो. छान छान पक्षी असतात, मध्येच माना  वरून टकमक बघणारे हरणांचे कळप असतात. नुसतं जंगलात फिरणं हेच एक भाग्य असतं  पण कुणी त्याच्याकडे लक्षच देत नाही. मला कधी कधी  प्रश्न पडतो – इतक्या उत्साहाने जंगलात गेलेली माणसं लक्षात काय ठेवतात – तर त्या ४-५ तासातलं  मिळालेलं किंवा चुकलेलं  एक मिनिट!

मी जंगल सफरीत जे अनुभवतो ते प्रत्यक्ष आयुष्यातही अनुभवायला मिळतं  म्हणा – एखादं  ध्येय असणं अन त्यापायी झपाटलेलं  असणं छानच असतं  पण त्या ध्येयाइतकीच प्रवासाचीही मजा घेता आली पाहिजे. जे खरेखुरे निसर्गप्रेमी असतात त्यांनाही वाघ दिसण्याचा तेव्हढाच आनंद होतो आणि तो बघण्यासाठी तेही आटापिटा करतात पण हे करताना ते जंगलातल्या नवीन वाटा शोधतात – एखादा नवीन पक्षी दिसला तर त्याचं  निरीक्षण करतात – अगदीच ओळखता आला नाही तर त्याचा एखादा फोटो वगैरे काढून टिपण करतात आणि मग घरी गेल्यावर दुसऱ्यांशी चर्चा करून किंवा सलीम अलींच्या पुस्तकातला त्या पक्षाचा फोटो बघून हरखून जातात – वाघ दिसल्यासारखीच!

मला वाटतं आपलं  आयुष्यही असच आहे – एखाद्या जंगल-सफारी सारखं – एखादं  मोठं घ्येय जरूर असावं पण ते मिळणं – न- मिळणं हे आपल्या कर्तृत्वाचा नसून कधी कधी नशीबाचाही भाग असतो ही जाणीव ठेवावी. मला इथे सर एडमंड हिलरींची गोष्ट आठवते – ते जेव्हा माउंट एव्हरेस्टवर शेर्पा तेनसिंगबरोबर पोहोचले तेव्हा त्यांना जाणीव होती की तिकडे अगदीच थोडा वेळ वर थांबता येणार होतं मग त्यांनी पटकन तेनसिंगचा फोटो काढला – जगविख्यात अशा त्या पराक्रमाच्या घटनेच्यावेळी स्वतःचा फोटोच काढला नाही कारण कदाचित तो क्षण आणि तो प्रवास ते स्वतःसाठी जगले – दुसऱ्यांना सांगण्यासाठी नाही. एखाद्या ध्येयाची आपल्याला ओढ असेल तर त्या ध्येयाचा मार्गही आपण जगतो – मैलोनमैल आणि कित्येक दिवस पायपीट केलेला वारकरी पांडुरंगाच्या देवळाच्या नुसत्या कळसाच्या दर्शनानेही धन्य होतो – त्याचे डोळे पाणावतात – ते तीर्थ जगात कदाचित सर्वात पवित्र असतं !!